Dapper zijn de Belgen al vele keren genoemd, nobel daarentegen amper. Dit jaar is het 105 jaar geleden dat onze landgenoot Maurice Maeterlinck toch de eer te beurt viel. Hij won in 1911 als enige Belg ooit de Nobelprijs voor Literatuur. Een meester in zijn vak, maar ook een lastige klootzak: zo gemixt waren de meningen. “Hoe meer je over hem leest, hoe minder leuk je hem vindt.”

‘Het meest geniale stuk van zijn tijd’. Dat schrijft journalist en kunstcriticus Octave Mirbeau van Le Figaro op 24 augustus 1890 op de voorpagina van de vooraanstaande krant. Zijn euforische uitspraak gaat over het toneelstuk “La Princesse Maleine”, geschreven door een onbekende Belg met de mooie allitererende naam Maurice Maeterlinck. “Ik weet niets over hem.”, schrijft Mirbeau. “Waar hij vandaan komt, hoe hij zich gedraagt, hoe oud of jong hij is,…het is me allemaal een raadsel. Ik weet slechts twee dingen: dat niemand onbekender is dan hij, én dat hij een ongelofelijke krachttoer heeft uitgehaald. In vergelijking is dit toneelstuk qua schoonheid – durf ik het wel zeggen? – zelfs mooier dan Shakespeare.” 

Nie neute, nie pleuje
Het zijn lofbetuigingen die Maeterlinck in een vingerknip uit de alledaagsheid halen en hem op het internationaal toneel zetten. De onwetendheid van Mirbeau wordt meteen opgehelderd: Maurice is 28 en komt uit Gent. Als lid van de Franssprekende burgerij gaat hij eerst naar het Jezuïtische Sint-Barabaracollege en studeert daarna Rechten aan de Gentse universiteit. Toch vindt hij de liefde in de literatuur. In slechts vier jaar schoolt hij zich om en publiceert zo in 1889 zijn eerste dichtbundel én “La Princesse Maleine”. 

Omdat hij in Gent woont, is Maeterlinck ook de Nederlandse taal meester, meer zelfs: zijn Frans is doordrongen met een Gents accent en ook probeert hij zegswijzen van het dialect naar het Frans te vertalen. Resultaten voor ‘nie neute, nie preute’ blijven helaas uit. Toch maakt hij zich niet populair bij het Gentse volk wanneer hij zich laat ontvallen dat het Nederlands “een slijkerig jargon” is en daarnaast ook de petitie tekent tegen de vernederlandsing van de Gentse universiteit omdat flaminganten “mensen die te dom zijn om Frans te leren.” 

De Blauwe Vogel
Wanneer Maeterlinck in 1911 de Nobelprijs wint, heeft hij zijn gouden periode al achter de rug. Het hoogtepunt daarvan is “De Blauwe Vogel”, een symbolisch theaterstuk/sprookje dat speciaal voor Moskou geschreven is, krijgt overal lof. De hoofdpersonages Mytyl en Tyltyl leven vandaag voort in de naar hen vernoemde Mytyl- en Tyltylscholen in Nederland (voor kinderen met een handicap). Vooral in Japan zijn er in animeseries veel verwijzingen naar de twee – tot zelfs in Pokémon. 

Na de Nobelprijs gaat het echter bergaf. Maeterlinck neemt zichzelf vreselijk au sérieux en schrijft bijna enkel nog saaie, essayistische werken die meer voor het financiële dan het literaire worden uitgegeven. Tijdsgenoot Charles Van Lerberghe noemt hem dan ook “een pissende arend”. De totale neergang komt in de jaren ’30 wanneer hij beschuldigd wordt van plagiaat bij zijn boek “Vie des termites”. De kwestie raakt nooit opgelost, maar betekent wel een afgang voor de Gentse schrijver. 

Afscheid van een vriend
Zoals iedereen stierf ook Maeterlinck – in fysieke vorm dan. Zijn oeuvre is vandaag de dag geen algemene kennis zoals Hendrik Concience of zelfs Hugo Claus, maar dat wil niet zeggen dat het geen effect heeft gehad. Maeterlinck brak als avant-gardist de lans met het realisme en wou de realiteit met symboliek en metaforen bevatten. En ook Rainer Maria Rilke – één van de belangrijkste Duitse dichters  ooit – was zo geïnspireerd dat hij zelfs een theatercentrum voor hem oprichtte. 
Zijn herinnering in Gent is nochtans zeer laat open gebloeid. Het geboortetehuis van Materlinck stond zelfs gepland om afgebroken te worden, maar in 2011 (100 jaar na zijn Nobelprijs) pakte de stad Gent toch uit met een museum en ook een wandeltocht. Het late eerbetoon toont aan dat er gemengde gevoelens bestaan bij het bestuur, enerzijds een briljante schrijver, aan de andere kant een egocentrische flamingantenhater. Dat maakt Maurice Maeterlinck misschien nog tot een echte Belg, iemand die het tweestromenland tot zijn karakter heeft gemaakt.